અધિક માસ હોવાને કારણે ગણેશજીના વિભુવન રૂપની પુજા કરવાની પરંપરા
કાલે શ્રાવણ અધિક માસની સંકષ્ટી ચતુર્થી છે. આ કારણથી આ ચતુર્થીના દિવસે વ્રત રાખીને ગણેશના વિભુવન સ્વરૂપની પૂજા કરવાની પરંપરા છે. એટલે કે ભગવાન વિષ્ણુની સાથે ગણેશની પૂજા કરવાનો પણ નિયમ છે.
શ્રાવણ ચતુર્થીના કારણે તેને પાપનાશિની ચતુર્થી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. સંકષ્ટી ચતુર્થી વ્રત વિશે જણાવતા ભગવાન શિવે કહ્યું હતું કે શ્રાવણમાં આ વ્રત રાખવાથી તમામ પ્રકારના પાપોનો નાશ થાય છે. ભગવાન ગણેશની વિશેષ પૂજા તલના લાડુ ચઢાવવાની અને બ્રાહ્મણને આ લાડુનો પ્રસાદ આપવાથી તમામ પ્રકારની સમસ્યાઓ દૂર થાય છે.
સંકષ્ટી ચતુર્થી અને શિવપૂજા
શ્રાવણ મહિનાની સંકષ્ટી ચતુર્થી પર ભગવાન વિષ્ણુની સાથે ભગવાન ગણેશની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ પછી ભગવાન શિવ-પાર્વતીની પૂજા કરવાની પણ વિધિ છે. ભગવાન શિવ-પાર્વતીની પૂજા સુગંધિત પુષ્પો અને સૌભાગ્યવર્ધક સામગ્રીથી કરવી જોઈએ.
ગણેશ પૂજા વિશે ભગવાન શિવે સનતકુમારને કહ્યું કે 'આ ચતુર્થી તિથિ પર આખો દિવસ કંઈપણ ખાધા વિના ઉપવાસ કરો અને સાંજે પૂજા કર્યા પછી જ ભોજન કરવું જોઈએ. સવારે વહેલા જાગીને કાળા તલથી સ્નાન કરો.'
સોના, ચાંદી, તાંબા કે માટીની ગણેશની મૂર્તિ લો. આ પછી ભગવાન ગણેશની પૂજા કરો. ત્યારબાદ ગણેશજીને તલ અને ઘીથી બનેલા લાડુ અર્પણ કરો. આ પછી બ્રાહ્મણોને લાડુનું દાન કરો. આ સંકષ્ટી ચતુર્થી વ્રતમાં પણ ભગવાન શિવની પૂજા કરવામાં આવે છે.
સંકષ્ટી ચતુર્થીનું મહત્ત્વ
પુરીના જ્યોતિષી અને શાસ્ત્રોના નિષ્ણાત ડૉ. ગણેશ મિશ્રા કહે છે કે સંકષ્ટી ચતુર્થી એટલે સંકટને હરાવી દેનારી ચતુર્થી. સંકષ્ટી એ સંસ્કૃત ભાષામાંથી ઉતરી આવેલ શબ્દ છે, જેનો અર્થ થાય છે મુશ્કેલ સમયમાંથી મુક્તિ મેળવવી. આ દિવસે ભક્તો પોતાના દુ:ખમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ગણપતિજીની પૂજા કરે છે. ગણેશ પુરાણ અનુસાર ચતુર્થીના દિવસે ગૌરીના પુત્ર ગણેશની પૂજા કરવાથી ફળ મળે છે. આ દિવસે ઉપવાસ કરવાનું વધુ મહત્ત્વ ધરાવે છે.
ભગવાન ગણેશને સમર્પિત આ વ્રતમાં ભક્તો તેમની પૂજા કરે છે અને તેમના જીવનમાં મુશ્કેલીઓ અને ખરાબ સમયમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ઉપવાસ કરે છે. ઘણી જગ્યાએ તેને સંકટ હાર કહેવામાં આવે છે અને કેટલીક જગ્યાએ તેને સંકટ ચોથ પણ કહેવામાં આવે છે. આ દિવસે સાચા મનથી ભગવાન ગણેશનું ધ્યાન કરવાથી વ્યક્તિની તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે અને વ્યક્તિને લાભ મળે છે.
